چند نکته در مورد سیل
دکتر احد رضایان قیه باشی
1. این رخداد غیرقابل پیش بینی نبود و بارها و بارها احتمال چنین پدیده ای تذکر داده شده بود و دولت و نهادهای زیربط در جریان بودند.
2. آنچه که باعث غافلگیری شد گستردگی این پدیده و عدم آمادگی نظام و مردم برای مواجهه با این رخداد بود.
3. حتی دقیقترین پیش بینی ها هم در چنین وضعیتی مانع از خسارت و آسیب دیدن نمی شود چرا که آمادگی برای مواجهه و مقابله وجود ندارد و اراده ای برای اقدامات پیشگیرانه نیست.
4. رخدادهای حدی همچون سیل در چند دهه گذشته در جهان افزایش چشمگیری داشته است و در ایران هم تحت تاثیر تغییرات اقلیمی، چنین رخدادهای در قالب بارش های سنگین برف یا روزهای به شدت گرم مرسوم بوده است و سیل در استان های گلستان، گیلان، مازندران، کرمانشاه، ایلام در چند دهه گذشته مکرر رخ داده است بنابرین روند تغییرات اقلیمی، احتمال وقوع رخدادهای حدی را در ایران افزایش داده است پس سخن گفتن از غافلگیری عملا بی معنی است.
5. پیشران اصلی سیل،" میزان بارش" است. علاوه بر میزان بارش عواملی چون: پوشش گیاهی، میزان تخلخل پذیری خاک، میزان پستی و بلندی منطقه، و مهمتر از اینها "دستکاری و مهندسی محیط توسط انسان " در ایجاد سیل و پیامدهای آن اثرگذار هستند.
بر این اساس با توجه به میزان بارش و مهندسی اشتباه محیط و "دستکاری غیر حرفه ای زمین توسط انسان ها" ، شاهد خسارت و پیامدهای سنگین ناشی از بارش هستیم.
6. بارش باران در ایام کم آبی و خشکسالی یک فرصت استثنایی برای هر کشوری است. آنچه که این فرصت را تبدیل به تهدید می کند و حتی به تهدید امنیت ملی تبدیل میشود و موجی از نیتی عمومی را ایجاد می کند و به کمک رسانه ها افکار عمومی را علیه نظام تحریک می کند و مردم را نسبت به کارآمدی نظام بی اعتماد می کند بی توجهی به محیط زیست و بهره برداری اشتباه از آن است.
7. رخدادهای همچون سیل، زله، فوران آتشفشان، طوفان و غیره فرصت مناسبی برای محک زدن فرهنگ جامعه در برخورد و مواجهه با شرایط سخت و پیچیده است.
8. رخدادها و اتفاقات بسیار زیادی هستند که پتانسیل رخ دادن دارند با اینکه احتمال رخ دادنشان پایین است اما در صورت رخ دادن پیامدهای سنگین و بعضا جبران ناپذیری در پی خواهند داشت. نباید به این دلیل که احتمال رخ دادنشان پایین است نادیده گرفته شوند. به نظر میرسد در فرهنگ ما، نادیده گرفتن پدیده هایی که امکان پایینی برای وقوع دارند امری عادی و مرسوم است و این خطرناک است.
9. آینده نگری اگر با اقدام همراه نباشد عملا هیچ فایده و اثری نخواهد داشت. ارزش آینده پژوهی و آینده نگاری علاوه بر پیش بینی و شفاف کردن مسیرهای پیش رو و گشودن مسیرهای جدید ، ایجاد تغییرات مطلوب برای مهندسی و مدیریت آینده است.
10. اگر شهاب سنگ بزرگی به سمت کره زمین در حرکت باشد و تمامی ساکنین زمین شاهد این خطر و تهدید باشند اما عملا هیچ کاری انجام ندهند در این حالت این آگاهی ارزش کمی خواهد داشت.
11. در چهار سناریوی هیات بین دولی تغییر اقلیم در هر چهار سناریو وضعیت بارش در سراسر جهان آورده شده است و در شبیه سازی مشابه، وضعیت ایران هم درپژوهش های داخلی تشریح شده است در این گزارش ها به وضوح گفته شده است که تغییرات اقلیمی علاوه بر اینکه تا 2100 بخش قابل توجهی از جهان را به سمت خشکسالی می برد بخش های از جهان را با خطر سیلاب مواجهه خواهد کرد از جمله غرب و جنوب غربی ایران و شمال ایران.
حتی به وضوح گفته شده است که اگر به سمت سناریوی سوم یا چهار حرکت کنیم گستردگی و شدت این سیل ها در این مناطق بیشتر خواهد شد.
12. این واقعیت را باید جدی گرفت که محیط زیست در ایران ظرفیت ایجاد تهدیدهای امنیتی علیه امنیت ملی را دارد. یا باید مختصات گفتمان امنیت ملی در ایران تغییر کند تا محیط زیست تهدیدی برای امنیت ملی نباشد یا باید محیط زیست را همچون ت و اقتصاد جدی بگیریم.
13. سیل فقط یک رخداد و حادثه ای که در دو یا سه روز رخ دهد و تمام شود نیست، گفتمان آینده پژوهی بر این باور است که این پدیده صدها پیامد داشته و خواهد داشت که در گام دوم باید این پیامدها شناسایی و مدیریت شوند. پیامدهای سیل از حادثه سیل بسیار مهمتر هستند این پیامدها زنجیروار به همدیگر مرتبط هستند و با تقدم و تاخر خاصی رخ داده و حلقه های بازخوردی بسیاری تولید می کنند که هر کدام از این پیامدها می توانند غافلگیری ایجاد کنند.
13. "تنبلی ساختاری" و "تن پروری سیستمی" نوع خاصی از غافلگیری را به همراه دارد بنام "غافلگیری احمقانه" که مهمترین ویژگی این غافلگیری بی نظمی و هرج و مرج است. اجازه ندهیم بیش از این گرفتار چنین وضعیتی شویم.
14. فراموش نکنیم که همواره و بویژه در شرایط سخت نیازمند پیش بینی، آینده نگری، پیامد پژوهی، بدیل اندیشی، یافتن مسیرهای جدیدتر، خلاقیت و نوآوری هستیم. حتی برای جمع کردن گل و لای.
درباره این سایت